Menu
UN pravni okvir u oblasti pravde:
Konvencija Ujedinjenih nacija za borbu protiv korupcije- Promovisanje i podržavnaje međunarodne saradnje i tehničke podrške u sprečavanju i borbi protiv korupcije.
Konvencija o pravima djece – Međunaordni pravni akt koji osigurava građanska, politička, ekonomska, socijalna i kulturna prava djece.
Konvencija o pravima lica sa invaliditetom – Konvencija predstavlja instrument zaštite ljudskih prava sa jasnom dimenzijom socijalnog razvoja lica sa invaliditetom, s primarnim akcentom na potrebu poštovanja njihovih ljudskih prava i osnovnih sloboda.
Savjet Evrope:
Savjet Evrope, Godišnji izvještaj o borbi protiv pranja novca i finansiranja terorizma (MONEYWAL)- tijelo SE koje s ebavi praćenjem aktivnosti država članica u suzbijanju pranja novca i finansiranja terorizma.
Grupa država protiv korupcije (GRECO)- tijelo SE koje prati nivo borbe/suzbijanja korupcije u državama članicama.
Grupa eksperata za borbu protiv trgovine ljudima (GRETA)- tijelo SE koje prati napore država članicu u sprečavanju i procesuiranju slučajeva trgovine ljudima
Evropska konvencija o ljudskim pravima i osnovnim slobodama – temeljni pravni akt na nivou Savjeta Evrope koji štiti osnovna ljudska prava i slobode.
Preporuka Savjeta Evrope o sprječavanju i smanjivanju prekomjernog opterećivanja sudova R (86)- preporukom se teži podsticati izvansudsko rješavanje sporova u cilju smanjenja opeterećenosti sudova.
Preporuka Savjeta Evrope o mjerama za povećanje dostupnosti pravosuđa R (81)- Olakšavanjem i podsticanjem medijacije i ostalih alternativnih načina rješavanja sporova, pojednostavljuje se i ubrzava sudski postupak.
Kontrolni popis vladavine prava, Europska komisija za demokraciju putem prava (Venecijanska komisija), CDL-AD (2016) 007.
Preporuka CM/Rec(2010)12 o sudijama: nezavisnost, efikasnost i odgovornosti;
„Kontrolni popis vladavine prava” Venecijanske komisije, CDL-AD(2016)007;
Akcioni plan Savjeta Evrope o jačanju sudske nezavnosti i nepristranosti;
Druge međunarodne obaveze:
Međunarodni monetarni fond (MMF), Borba protiv pranja novca i finansiranja terorizma (AML/CFT)- Obaveze u borbi protiv svih oblika pranja novca (finansiranje terorizma, korupcija, trgovina narkoticima, poreska evazija, međunarodne prevare)
Cilj 8 – Dostojanstven rad i ekonomski rast
Cilj 16 – Mir, pravda i snažne institucije
VLADAVINA PRAVA u Nacionalnoj strategiji održivog razvoja do 2030. godine
U Nacionalnoj strategiji održivog razvoja do 2030. godine, koja predstavlja implementacioni dokument Agende održivog razvoja 2030 u Crnoj Gori, kao najznačajniji ciljevi koje je potrebno dostignuti u oblasti pravde i vladavine prava označeni su potreba za jačanjem povjerenja i podrške građana u insitucionalne kapacitete države Crne Gore, kao i dalje unapređenje administrativnih kapaciteta državnih institucija. Borba protiv organizovanog kriminala, pranja novca i korupcije navodi se kao segment javne politike čije unapređenje će dovesti do većeg nivoa povjerenja samih građana u kapacitete državnih institucija. Posebno pažnju će Crna Gora posvetiti obezbjeđenju potpune transparentnosti i pristupa informacijama, s akcentom na poštovanje osnovnih sloboda novinara. Sveukupne reforme koje se sporovode imaju za cilj jačanje efikasnosti rada, integriteta i odgovornosti javnog sektora.
Strateški cilj 2.3 Razvijati državu kao efikasnu vladavinu prava
Mjera 2.3.1 Jačati povjerenje građana u demokratski politički sistem
Podmjere
2.3.1.1 Jačati podršku demokratskom tipu političkog sistema,
2.3.1.2 Povećavati povjerenje građana u institucije sistema bez obzira na dominantne identitetske i političke podjele,
2.3.1.3 Jačati administrativne kapacitete, kvalitet rada i integritet institucija političkog sistema,
Mjera 2.3.2 Obezbijediti uslove za eliminaciju korupcije, organizovanog kriminala, kriminala i terorizma
Podmjere:
2.3.2.2 Promovisati vladavinu prava na nacionalnom i međunarodnom nivou i obezbijediti jednak pristup pravdi za sve,
2.3.2.3 Značajno smanjiti nezakonite tokove novca i oružja, unaprijediti nalaženje i vraćanje ukradene imovine i suzbijati sve oblike organizovanog kriminala,
2.3.2.4 Značajno smanjiti korupciju i mito u svim njihovim oblicima,
2.3.2.5 Izgraditi djelotvorne, odgovorne i transparentne institucije na svim nivoima,
2.3.2.6 Obezbijediti javni pristup informacijama i zaštiti osnovne slobode novinara u skladu sa međunarodnim ugovorima,
2.3.2.7 Ojačati institucije kroz međunarodnu saradnju za borbu protiv nasilja, terorizma i kriminala,
2.3.2.8 Povećati efikasnost rada, jačanje integriteta, odgovornosti i transparentnosti u javnom sektoru.
Politika pravde i Vladavina prava se reflektuje primarno kroz ispunjavanje političkih kriterijuma u okviru „Kopenhaških kriterijume“ koje je Evropski savjet definisao 1993. Politički kriterijumi podrazumijevaja da zemlje kandidati za prijem u EU moraju postići stabilnost institucija, garantujući time demokratiju, vladavinu prava, poštovanje ljudskih prava i poštovanje i zaštitu manjina.
Politika pravde predstavlja sastavni dio pravne tekovine EU u Poglavlju 23 „Pravosuđe i temeljna prava“ i djelimično u Poglavlju 24 „Pravda, sloboda i bezbjednost“, koja su u kontekstu pregovaračkog okvira između Crne Gore i EU iz 2012, kojim je Crna Gora započela pregovore o pristupanju, [1], odnosno u Generalmoj poziciji EU o pregovorima sa Crnom Gorom, definisana kao poglavlja koja diktiraju dinamiku ukupnog napretka pregovaračkog procesa. Značaj ova dva poglavlja se ogleda u njihovoj povezanosti sa osnovnim vrijednostima na kojima je EU uspostavljena, kao i činjenici da eventualni nedostatak napretka u ispunjavanju postavljenih mjerila u navedenim poglavljima, može dovesti do usporavanja cjelokupnog pregovaračkog procesa, odnosno nemogućnosti otvararanja i zatvaranja preostalih poglavlja. Fokus Crne Gore je na dostizanju evropskih standarda u oblasti vladavine prava, primarno kroz ispunjavanje privremenih mjerila, uključujući i usklađivanje strateških dokumenata sa strateškim okvirom EU.
Poglavlje 23 – Pravosuđe i temeljna prava
Crna Gora posebnu pažnju posvećuje daljem jačanju nezavisnosti pravosuđa, primarno kroz ostvarivanje transparentnosti postupka izbora i imenovanja zasnovanih na zaslugama sudija i tužilaca. Jačanje administrativnih kapaciteta Sudskog i Tužilačkog savjeta, unapređenje sistema slučajne dodjele predmeta u svim sudovima, poštovanje Etičkog kodeksa i postizanje rezultata u procesu disciplinske i krivične odgovornosti sudija i tužilaca, predstavljaju značajne reforme koje je potrebno sporovesti. Takođe, u narednom periodu Crna Gora će adresirati izazove u pogledu potrebe racionalizacije pravosudne mreže, nastavku započetih aktivnosti u pogledu smanjenja broja zasotaih slučajevima u sudovima. Pored toga, Crna Gora prepoznaje potrebu za nastavkom reformi, u cilju uspostavljanja funkcionalnog sistema dobrovoljnog horizontalnog transfera sudija i obezbjeđenja punog poštovanje sprovođenja sudskih naloga i odluka.
Otvaranjem procesa pregovora sa EU, Crna Gora je predano radila na sprovođenju potrebnih reformi u oblasti pravosuđa, primarno kroz realizaciju Akcionog plana za poglavlje 23 i donošenjem Strategije reforme pravosuđa, kao krovnog strateškog dokumenta u oblasti vladavine prava za period 2019-2022. Uspješna reforma pravosuđa počiva na izgradnji nezavisnog i efikasnog pravosudnog sistema, kao sastavnog dijela Evropskog pravosuđa, zasnovanog na principima transparentnosti, dostupnosti i javnog povjerenja građana u kapacitete pravosudnih organa.
Poglavlje 24 – Pravda, sloboda i bezbjednost
Oblast pravosudne saradnje se primarno odnosi na dalje usklađivanje sa pravnom tekovinom EU na polju pravosudne saradnje, uspostavljanje IT evidencije o međunarodnoj pravnoj pomoći, kao i analiziranje administrativnih kapaciteta i obučavanja službenika u cilju sprovođenja pravosudne saradnje u krivičnim stvarima. Zaključivanje bilateralnih sporazuma i obrada zahtjeva za međunarodnu pravosudnu saradnju, predstavljaju osnovne stubove reformi koje je potrebno sprovesti. Crna Gora je, u okviru Akcionog plana za poglavlje 24 i Strategije reforme pravosuđa, akcenat stavila na dalje jačanje međunarodne i regionalne pravosudne saradnje, usvajanju opštih i posebnih znanja nosilaca pravosudnih funkcija i predstavnika drugih pravosudnih profesija o Evropskoj uniji, pravnom sistemu i sudskoj praksi sudova Evropske unije, posebno u dijelu koji se odnosi na saradnju u privrednim, građanskim i krivičnim stvarima.
IZVJEŠTAJ EVROPSKE KOMISIJE O CRNOJ GORI ZA 2019: Izvještajem je ukazano da je u oblasti reforme pravosuđa najznačajniji napredak postignut u pogledu unapređenja kapaciteta Sudskog i Tužilačkog savjeta, primarno kroz veći nivo transparentnosti izbora, napredovanja i disciplinske odgovornosti sudija i tužilaca. Takođe, značajno je ukazati i na smanjenje ukupnog broja zaostalih predmeta pred sudovima, kao i na povećanje nivoa međunarodne saradnje u krivičnim i građanskim stvarima, pri čemu se posebno ističe saradnja sa EUROJUST-om. Međutim, istaknuta je potreba daljih reformi kroz jačanje nivoa implementacije etičkih kodeksa i disciplinske odgovornosti, daljeg smanjenja broja zaostalih predmeta, unapređenja informacionih sistema za efikasnije funkcionisanje pravosuđa, kao i većeg nivoa korišćenja alternativnih načina za rješavanje sporova. Akcenat je i na implementaciji strateškog okvira i sveukupnom unapređenju ljudskih resursa i finansijskog okvira pravosuđa.
Na nivou EU u pogledu oblasti vladavine prava, sa pravnog aspekta najveći značaj pripada Evropskoj povelji o osnovnim ljudskim pravima, koja nalaže I promoviše zaštitu osnovnih prava i sloboda, među kojima se nalazi i pristup pravdi.
Komunikacija Evropske komisije Evropskom parlamentu, Evropskom savjetu i Savjetu o daljem jačanju vladavine prava- Postojeće stanje i naredni koraci- Komunikacija se oslanja na postojeću javnu raspravu o vladavini prava u Evropskoj uniji te se u njoj institucije Unije i države članice, kao i drugi učesnici, pozivaju da iznesu svoje ideje o mogućem razvoju instrumenata vladavine prava u budućnosti
Političke smjernice za rad Evropske komisije za period 2019-2024- Evropa koja štiti prava svojih građana mora poseban značaj da pruži vladavini prava i vrijednostima na kojima se temelji Unija.
Rezolucija Evropskog parlamenta (2016)-Preporuke Komisiji o uspostavljanju mehanizma EU-a za demokratiju, vladavinu prava i temeljna prava (2015/2254 (INL)).
Rezolucija Evropskog parlamenta (2018)- o potrebi za sveobuhvatnim mehanizmom EU-a za zaštitu demokratije, vladavine prava i temeljnih prava (2018/2886 (RSP)).
[1] AD 23/12 CONF –ME 20/12 GENERAL EU POSITION Ministerial meeting opening the Intergovernmental Conference on the Accession of Montenegro to the European Union (Brussels, 29 June 2012)
nivo vladavine prava u 128 država
Global Freedom Status - Freedom Housepolitička i građanska prava
World Report 2020 - Human Rights Watchsloboda okupljanja, govora, religija, prava žena, migranti
CEPEJtijelo SE koje prati nivo napretka reforme pravosuđa u državama članicama
Moneyvalnadzorno tijelo SE, koje prati borbu protiv pranja novca I finansiranja terorizma
GRECOtijelo SE koje prati napore država članica u borbi protiv korupcije
Strategija reforme pravosuđa 2019-2022
Program razvoja alternativnog rješavanja sporova 2019-2021
Strategija izvršenja krivičnih sankcija za period 2017-2021
Program razvoja informaciono-komunikacionih tehnologija pravosuđa 2021-2023
Strategija informaciono-komunikacionih tehnologija pravosuđa 2016-2020
Fokus javne politike koja se odnosi na pravdu je na izgradnji nezavisnog, nepristrasnog i odgovornog pravosuđa, povećanja njegove efikasnosti i većeg nivoa uvezivanja u okvire evropskog pravosuđa. Primarni značaj je pružen povećanju nivoa povjerenja građana u pravosuđe, daljem unapređenju kapaciteta svih pravosudnih organa, uspostavljanje jedinstvenog, transparentnog i na zaslugama zasnovnog sistema izbora nosilaca pravosudne funkcije na nacionalnom nivou, kao i kriterijuma njihovog trajnog i dobrovoljnog premještanja. Pored toga, uspostavljen je i sistem za periodično ocjenjivanje, kao osnov za napredovanje, čime se u značajnoj mjeri doprinosi većoj mjeri odgovornosti sudija i državnih tužilaca. Povećanje nivoa korišećenja alternativnih načina rješavanja sporova, razvoj i uvođenje informacionih sistema kojima se unapređuje razmjena podataka i analitičko-statistički kapaciteti pravosuđa, predstavljaju temelje cjelokupne reforme pravosudnog sistema. Pored toga, značajne su i reforme koje se sprovode u pogledu unapređenje sistema izvršenja krivičnih sankcija, primarno kroz prevenciju i zaštitu od zlostavljanja i poštovanja osnovnih ljudskih prava, kao i kroz dalje jačanje institucionalnih kapaciteta organa nadležnih za izvršenje krivičnih sankcija.
Srednjoročnim programom rada Vlade 2018-2020, akcenat je stavljen na razvoj i unapređenje primjene alternativnih načina rješavnaja sporova, primarno kroz uspostalvjanje strateškog okvira i usklađivanjem pravnog okvira sa pravom EU. U tom pogledu, postavljen je cilj da do kraja 2020. godine, broj sporova koji su riješeni korišćenjem ARS-a, bude povećan za 35% u odnosu na 2018. godinu.
Reforma pravosuđa je zasnovana na daljem normativnom i organizacionom unapređenju rada pravosudnih organa, počevši od sprovedenih izmjena Ustava Crne Gore (2013. godine), u dijelu koji se odnosi na izbor u parlementu sudija Ustavnog suda, državnog tužioca, kao i predsjednika Vrhovnog suda kojeg bira i razrješava Sudski savjet. Usvajanjem seta organizacionih zakona koji su donijeti u 2015. godini, u potpunosti je sprovedena izmjena normativnog okvira pravosuđa. Donijeti su Zakon o sudovima, Zakon o Sudskom savjetu i sudijama, Zakon o Državnom tužilaštvu (kojim se uređuje uloga i nadležnosti Tužilačkog savjeta), Zakon o Specijalnom državnom tužilaštvu, Zakon o Centru za obuku u sudstvu i državnom tužilaštvu i Zakon o pripravnicima u sudovima i Državnom tužilaštvu i pravosudnom ispitu. 2016. i 2018. godine su sprovedene izmjene i dopune Zakona o notarima, u dijelu koji se odnosi na disciplinsku odgovornost i obavezu prijavljivanja prihoda i imovine. Izmjenama i dopunama Zakona o javnim izvršiteljima iz 2019. godine, je takođe uvedena obaveza prijavljivanja prihoda i imovine. Djelatnosti advokature i sudskih vještaka su regulisane kroz Zakon o advokaturi i Zakon o sudskim vještacima koji je usvojen 2016. godine. U cilju ostvarivanja kriterijuma za sticanje članstva u EU, ulažu se značajni napori da se zakonodavni okvir u potpunosti uskladi sa pravnom tekovinom EU u građanskim i privrednim stvarima. Usvajanjem Zakona o međunarodnom privatnom pravu učinjen je prvi korak ka usklađivanju nacionalnog zakonodavstva sa pravnom tekovinom EU, dok je izmjenama i dopunama Zakona o parničnom postupku i Zakona o izvršenju i obezbjeđenju, prenesen značajan dio pravne tekovine u ovoj oblasti. U oblasti pravosudne saradnje u građanskim i privrednim stvarima pored relevantnih zakona, pravni osnov za pravosudnu saradnju sadržan je u međunarodnim ugovorima. U ovom trenutku Crnu Goru obavezuje 20 multilateralnih i 32 bilateralna ugovora kojima je regulisana ova oblast. U cilju usaglašavanja propisa sa Zakonom o pravosudnoj saradnji u krivičnim stvarima sa zemljama članicama EU, Vlada je u 2019. godini utvrdila Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o sudovima, Predlog zakona o izmjenama i dopunama Zakona o međunarodnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima i Predlog zakona o dopunama Zakona o Državnom tuzilastvu. U okviru projekta Eurol 2, 2018. godine (traje do 2020. godine), otpočelo se sa realizacijom programa obuka sudija i tužilaca za primjenu standarda i instrumenata pravosudne saradnje u građanskim i krivičnim stvarima. Važno je ukazati da se putem PRIS-a vrši statističko praćenje zaostalih predmeta i praćenje dužine trajanja izvršnih postupaka od strane suda, a sudovi donose i objavljuju planove za rjesavanje zaostalih i starih neriješenih predmeta. Pored toga, izvršene su izmjene postojećih Etičkih kodeksa u oblastima advokature, notara i javnih izvršitelja. U oblasti krivičnih sankcija potrebno je istaći rezultate postignute u prevenciji i zaštiti od zlostavljanja i poštovanju ljudskih prava. U oblasti alternativnog rješavanja sporova formiran je Savjet za podsticanje i unapređenje primjene alternativnog rješavanja sporova, te se preduzimaju aktivnosti u cilju jačanja kapaciteta Centra za posredovanje i dalje promocije alternativnog rješavanja sporova. Razvoj jedinstvenog informacionog sistema pravosuđa predstavlja važan segment reforme pravosuđa, koji se ogleda u izgradnji sistema efikasnijeg pružanja podataka i usluga institucijama i građanima, efikasnije saradnje sa drugim pravosudnim sistemima, institucijama Evropske unije, njenih članica i međunarodnim organizacijama.
Projekat “Jačanje kapaciteta za ubrzanje procesa pregovora Crne Gore sa Evropskom unijom”, finansira norveško Ministarstvo vanjskih poslova, a sprovodi Program Ujedinjenih nacija za razvoj (UNDP).
(C) 2020. Javnepolitike.me. Dizajn i razvoj: Studio 081.me
